Phát thanh và bài toán phát triển trong thời đại số

Các đại biểu tham dự thảo luận tại phiên thảo luận số 7 tại Diễn đàn báo chí lần 2. Ảnh: Huy Trần

Định vị lại vai trò của phát thanh

Sáng 20/6, tại phòng 249 trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025, đã diễn ra phiên thảo luận chuyên đề số 7 với chủ đề: "Cơ chế nào để phát thanh phát triển trong giai đoạn hiện nay". Phiên thảo luận quy tụ nhiều diễn giả là lãnh đạo các đài phát thanh - truyền hình địa phương và trung ương, chuyên gia truyền thông và các nhà quản lý báo chí.

Mở đầu chương trình, bà Nguyễn Thị Phương Thanh, Phó trưởng Phòng Biên tập Phát thanh, Trung tâm Báo chí và Truyền thông TP Hải Phòng khẳng định, phát thanh đang từng bước chuyển mình để "tái sinh" mạnh mẽ trên không gian số, nhưng cũng đang đối mặt với không ít khó khăn về nhân lực, tài chính và cơ chế quản lý.

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, trong phần tham luận mở đầu đã chỉ rõ: phát thanh vẫn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái truyền thông Việt Nam, đặc biệt trong tuyên truyền chính sách, gắn kết cộng đồng và phục vụ các nhóm công chúng đặc thù. Phát thanh có ưu thế về tốc độ, sự linh hoạt và khả năng kết nối cảm xúc mà không loại hình nào thay thế được hoàn toàn.

Các đại biểu cũng chia sẻ nhiều ví dụ thực tế cho thấy phát thanh vẫn là kênh thông tin hiệu quả ở nhiều địa phương, nhất là trong thiên tai, dịch bệnh, hay các chiến dịch truyền thông cộng đồng. Tuy nhiên, vị thế này đang bị lung lay bởi sự thiếu đồng bộ trong nhận thức của lãnh đạo các cơ quan chủ quản và báo chí.

TS Đồng Mạnh Hùng, Trưởng Ban Thư ký - Biên tập, Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) nhấn mạnh rằng, phát thanh đang đối mặt với ba thách thức lớn: cạnh tranh gay gắt với các loại hình mới, thiếu hụt kinh phí và nhân sự chất lượng cao và bị thu hẹp về cơ cấu tổ chức sau sáp nhập báo chí theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW.

Tạo cơ chế và nguồn lực đủ mạnh để phát thanh phát triển

Trước thực trạng trên, phần thảo luận thứ hai đã tập trung vào những giải pháp cụ thể nhằm xây dựng cơ chế và nguồn lực đủ mạnh để phát thanh phát triển đúng tầm. Vấn đề đầu tiên được đặt ra là nhận thức của các cấp ngành, địa phương và lãnh đạo báo chí. Nhiều ý kiến cho rằng phát thanh vẫn bị xem là "sản phẩm phụ" của truyền hình hoặc báo điện tử, thiếu sự đầu tư chiến lược về cả nội dung lẫn công nghệ. Theo nhà báo Nguyễn Thị Tuyết Chinh, Giám đốc Đài Phát thanh - Truyền hình Phú Thọ, cần có một chiến lược quốc gia riêng cho phát thanh, hoặc ít nhất là tích hợp phát thanh vào các quy hoạch truyền thông cấp tỉnh, thành phố để đảm bảo tính hệ thống và dài hạn.

Một điểm nóng trong thảo luận là cơ chế đặt hàng. Hiện nay, theo chia sẻ của nhà báo Nguyễn Công Vinh, Trưởng ban VOH online - Đài Tiếng nói Nhân dân TP. Hồ Chí Minh (VOH), các chương trình phát thanh phục vụ cộng đồng thường không được ưu tiên đặt hàng như truyền hình, dẫn đến việc các đài thiếu động lực sản xuất chương trình chất lượng.

TS Đồng Mạnh Hùng thì lại đề xuất, cần có cơ chế đặt hàng rõ ràng và minh bạch, trong đó phát thanh số phải được coi là một hạng mục chiến lược để đảm bảo tính cạnh tranh và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, vấn đề đào tạo và bồi dưỡng nhân sự làm phát thanh cũng được đặt ra như một điểm nghẽn lớn. Theo các diễn giả, hiện nay rất nhiều đài phải điều động phóng viên truyền hình sang làm phát thanh nhưng hiệu quả chưa cao do thiếu kỹ năng chuyên biệt. PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng cho rằng, người làm phát thanh cần được đào tạo bài bản về viết kịch bản audio, ngữ điệu, giọng đọc và khả năng kể chuyện bằng âm thanh, điều mà chương trình đào tạo hiện tại đang bị thiếu hụt nghiêm trọng. Các trường báo chí cần cập nhật giáo trình, xây dựng hệ thống thực hành riêng cho phát thanh, đồng thời tăng cường liên kết với các đài địa phương trong việc đào tạo theo nhu cầu thực tiễn.

Cuối cùng, chiến lược nội dung số cho phát thanh được xem là mũi nhọn quan trọng. Các đại biểu nhất trí rằng không thể chỉ chuyển thể chương trình truyền thống lên mạng mà phải thiết kế nội dung dành riêng cho nền tảng số: ngắn hơn, hấp dẫn hơn, tương tác tốt hơn và có tính định vị thương hiệu. TS Đồng Mạnh Hùng lưu ý rằng, phát thanh số nếu không có chiến lược rõ ràng thì sẽ bị "hòa tan" vào biển podcast và nội dung trôi nổi trên các nền tảng. Để giữ được bản sắc, phát thanh cần tiếp tục giữ "chất truyền thống" về giọng nói, chiều sâu và tính gắn kết cộng đồng, đồng thời tận dụng thế mạnh công nghệ để mở rộng tầm ảnh hưởng.

Kết thúc phiên thảo luận, bà Lưu Thị Thanh Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Báo chí và Truyền thông TP Hải Phòng, nhấn mạnh, phát thanh không thể phát triển chỉ bằng lòng yêu nghề. Cần một cơ chế đủ mạnh từ nhà nước, một chính sách đủ rõ về đặt hàng và phân bổ nguồn lực, cùng với sự chủ động đổi mới từ các đài và cơ sở đào tạo. Có như vậy, phát thanh mới có thể khẳng định lại vị trí của mình trong hệ sinh thái truyền thông hiện đại và đóng góp nhiều hơn vào sự nghiệp báo chí cách mạng Việt Nam trong thời đại số.