Đề xuất lập “quỹ xanh”, ưu đãi thuế đầu tư công nghệ sạch xử lý rác

Phần lớn rác thải chưa được phân loại tại nguồn

Quan tâm việc thực hiện các quy định về quản lý rác sinh hoạt và phân loại rác tại nguồn, đại biểu Hoàng Quốc Khánh (Đoàn Lai Châu) nêu: Điều 75, 76 của Luật Bảo vệ môi trường quy định rất rõ ràng và bắt buộc tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phát sinh chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm phân loại rác tại nguồn. Việc thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phải thực hiện theo từng loại rác đã được phân loại tại nguồn.

Đại biểu dẫn số liệu, bình quân mỗi ngày cả nước phát sinh khoảng 69.400 tấn rác thải sinh hoạt; phần lớn vẫn chưa được phân loại tại nguồn mà thu gom, vận chuyển, xử lý chung, chủ yếu bằng hình thức chôn lấp (chiếm 62,97%); còn lại là xử lý bằng hình thức đốt.

Theo đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Đoàn Lạng Sơn), việc triển khai phân loại rác tại nguồn đã có quy định từ năm 2022, nhưng nhiều nơi chưa thực hiện được do thiếu hạ tầng. Chưa kể trong quá trình thu gom, phần lớn các loại rác vẫn được thu gom chung, dẫn đến việc phân loại của người dân không phát huy được ý nghĩa và hiệu quả thực tế.

Nguyên nhân là nhiều doanh nghiệp, đơn vị thu gom rác còn hạn chế về đầu tư công nghệ, kỹ thuật trong thu gom và phân loại. Hiện nay, việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng hình thức chôn lấp vẫn chiếm tỷ lệ cao tại nhiều địa phương.

Trong khi đó, người dân không đồng thuận, không chấp thuận việc xây dựng, mở rộng các cơ sở chôn lấp rác do lo ngại nguy cơ ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống và sức khỏe cộng đồng.

“Việc nghiên cứu, áp dụng các giải pháp công nghệ xử lý chất thải hiện đại, thân thiện với môi trường, thay thế dần các phương thức chôn lấp truyền thống là yêu cầu cấp thiết, nhằm đảm bảo hiệu quả công tác bảo vệ môi trường và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững”, đại biểu Chu Thị Hồng Thái nêu thực tế.

Thay đổi hành vi tiêu dùng để hạn chế rác thải nhựa

Từ thực tế trên, theo đại biểu Hoàng Quốc Khánh, để việc quản lý rác thải nhựa hiệu quả, cần triển khai chiến dịch truyền thông quốc gia liên tục, tích hợp với giáo dục trong trường học, lực lượng bán lẻ và cộng đồng, nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng; thực hiện nghiêm các quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu đối với sản phẩm của mình trong toàn bộ vòng đời, đặc biệt là sau khi sản phẩm trở thành chất thải.

“Cần tăng cường hệ thống thu gom, phân loại tại nguồn; cung cấp thiết bị, điểm thu gom tại chợ, siêu thị, điểm bán lẻ; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ triển khai thay thế vật liệu thân thiện môi trường”, đại biểu Hoàng Quốc Khánh kiến nghị.

Để triển khai hiệu quả công tác quản lý, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đại biểu Chu Thị Hồng Thái cho rằng, cần tiếp tục đổi mới toàn diện công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt, đảm bảo đồng bộ từ phân loại, thu gom đến xử lý cuối cùng.

Trong đó, Chính phủ và các địa phương cần rà soát, điều chỉnh quy hoạch các khu xử lý chất thải rắn liên vùng; ưu tiên áp dụng công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường; giảm dần tỷ lệ chôn lấp trực tiếp. Đặc biệt, cần đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn, gắn với cơ chế thu gom, vận chuyển, xử lý riêng biệt; khắc phục tình trạng phân loại hình thức gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Nêu 3 nhóm giải pháp để xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường, đại biểu Trần Văn Tiến (Đoàn Phú Thọ) cho rằng, Quốc hội cần xem xét, ban hành cơ chế, chính sách đặc thù trong đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương trong việc huy động nguồn lực xã hội hóa.

Đại biểu cho rằng, chi phí đầu tư cho công nghệ xử lý chất thải tiên tiến hiện nay còn cao, nên nhiều địa phương chưa đủ khả năng triển khai. Vì thế, việc có cơ chế đặc thù sẽ giúp thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực xử lý chất thải, góp phần giảm ô nhiễm, bảo vệ môi trường và đáp ứng nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Đại biểu đề nghị các địa phương từng bước chấm dứt việc chôn lấp rác thải không hợp chuẩn, đồng thời đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước thải riêng biệt, bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trường đô thị.

“Khi chúng ta hoàn thiện đồng bộ về hành lang pháp lý, nguồn nhân lực và cơ chế đầu tư, công tác bảo vệ môi trường sẽ đạt hiệu quả cao hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nguyện vọng của nhân dân”, đại biểu Trần Văn Tiến nhấn mạnh.

Trong khi đó, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) kiến nghị Quốc hội quy định tỷ lệ chi tối thiểu 1,5% tổng chi ngân sách nhà nước cho môi trường, trong đó ít nhất 30% dành cho cấp xã - nơi đang thiếu hạ tầng xử lý chất thải. Đồng thời, Chính phủ ban hành chính sách tài chính xanh quốc gia, phát hành trái phiếu khí hậu, thành lập quỹ xanh địa phương và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch.