Đề xuất hoàn thiện pháp luật du lịch để bảo vệ người dân trước ‘bẫy’ hợp đồng sở hữu kỳ nghỉ

Người dân tiên tục “kêu cứu”

Thời gian qua, các tranh chấp, phản ánh, khiếu nại liên quan đến hợp đồng sở hữu kỳ nghỉ vẫn tiếp tục được cơ quan truyền thông thông tin cũng như người tiêu dùng phản ánh tới cơ quan bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo khảo sát, trên thị trường hiện nay, ghi nhận không ít các quảng cáo, giới thiệu hấp dẫn về quyền lợi của khách hàng (khách nghỉ dưỡng) khi tham gia mô hình sở hữu kỳ nghỉ như: Giá trị hợp đồng hấp dẫn, chi phí mỗi đêm nghỉ dưỡng của khách nghỉ dưỡng thấp hơn nhiều lần so với khách vãng lai; dịch vụ nghỉ dưỡng đẳng cấp 5 sao, tiêu chuẩn quốc tế, hàng đầu Việt Nam,…; hay kênh đầu tư sinh lời lý tưởng, khách nghỉ dưỡng có thể dễ dàng chuyển nhượng toàn bộ hợp đồng hoặc từng tuần nghỉ với lợi nhuận cao; địa điểm nghỉ dưỡng phong phú, khách nghỉ dưỡng có thể nghỉ dưỡng tại dự án của Công ty hoặc các địa điểm khác trong và ngoài nước (có thể trên toàn thế giới) của các đối tác trong mạng lưới liên kết với Công ty; đơn vị cung cấp dịch vụ là các công ty có uy tín, có tiềm lực kinh tế và kinh doanh lâu năm trên thị trường...

Tuy nhiên, trên thực tế, không ít trường hợp người dân tham gia hợp đồng cung cấp dịch vụ nghỉ dưỡng dài hạn hay còn gọi là hợp đồng sở hữu kỳ nghỉ phán ánh quyền lợi của họ trong hợp đồng ký kết trên thực tế không giống với thông tin quảng cáo, giới thiệu.

Rủi ro của người tiêu dùng có thể gặp phải khi giao kết Hợp đồng sở hữu kỳ nghỉ

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian vừa qua, đơn vị nhận được nhiều đơn, thư của người dân phản ánh liên quan tới hoạt động cung cấp dịch vụ nghỉ dưỡng dài hạn của bên bán như: Có dấu hiệu lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lừa dối khách hàng; vi phạm pháp luật về du lịch; vi phạm điều cấm của pháp luật; không thực hiện đúng hợp đồng đã giao kết; thực tế giao dịch không đúng với thông tin quảng cáo; cung cấp thông tin gian dối; áp đặt điều khoản bất lợi cho người tiêu dùng; tăng phí thường niên quá cao; việc đặt phòng nghỉ dưỡng và chuyển nhượng hợp đồng/cho thuê lại kỳ nghỉ không thuận lợi; có dấu hiệu trốn thuế, không minh bạch về kiểm toán...

“Hầu hết người dân đề nghị được hủy bỏ/chấm dứt Hợp đồng nghỉ dưỡng dài hạn đã ký và được bên bán hoàn trả lại giá trị hợp đồng đã thanh toán” - Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia thông tin.

Bên cạnh việc gửi đơn, thư phản ánh tới Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, nhiều người dân đã gửi đơn đến Bộ Công an tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về hình sự như hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản và khởi kiện ra cơ quan Tòa án nhân dân các cấp để yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu như vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật và do lừa đảo.

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho biết, về bản chất, các giao dịch kinh doanh dịch vụ nghỉ dưỡng dài hạn là giao dịch dân sự, chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau và thuộc thẩm quyền quản lý, xử lý của nhiều cơ quan quản lý nhà nước theo phạm vi thẩm quyền được giao. Cụ thể, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia xem xét ý kiến, phản ánh của người tiêu dùng từ khía cạnh pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và pháp luật về cạnh tranh; các Bộ, ngành khác và địa phương thực hiện chức năng quản lý nhà nước theo thẩm quyền.

Dưới góc độ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã tiến hành các hoạt động: Hoàn thiện quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023; thanh, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính đối với các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ sở hữu kỳ nghỉ; tuyên truyền, phổ biến thông tin, khuyến cáo người dân; tiếp công dân, làm việc với doanh nghiệp, phối hợp với một số bên có liên quan để xử lý phản ánh, kiến nghị của người dân; hướng dẫn người dân gửi đơn tới các cơ quan có thẩm quyền như Bộ Công an, Tòa án…

“Đối với yêu cầu của người dân trong việc hủy bỏ/chấm dứt hợp đồng đã giao kết và được hoàn trả lại tiền, do đây là giao dịch dân sự, yêu cầu này cần được xử lý theo quy định của pháp luật về dân sự và thuộc thẩm quyền của cơ quan giải quyết tranh chấp dân sự. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã hướng dẫn người dân gửi đơn tới cơ quan có thẩm quyền như Bộ Công an, Tòa án” - Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho biết.

Bộ Công Thương khuyến cáo người tiêu dùng cẩn trọng khi giao kết hợp đồng “Sở hữu kỳ nghỉ”

Đề xuất hoàn thiện pháp luật du lịch

Để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói chung và từ việc nhận thức các rủi ro có thể xảy ra với người tiêu dùng trong lĩnh vực dịch vụ nghỉ dưỡng dài hạn thời gian qua nói riêng, Bộ Công Thương đã trình và được Quốc hội khóa XV, kỳ họp thứ 5 đã thông qua Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng số 19/2023/QH15 ngày 20/6/2023 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2024), trong đó có các quy định về kiểm soát hợp đồng theo mẫu (bao gồm hợp đồng nghỉ dưỡng mẫu do bên bán soạn thảo); trách nhiệm của bên kinh doanh và quyền của người tiêu dùng trong trường hợp bên bán bán hàng hóa, dịch vụ ngoài địa điểm kinh doanh thường xuyên của bên bán.

Theo đó, về kiểm soát hợp đồng theo mẫu, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 có các quy định về hình thức, ngôn ngữ và nội dung của hợp đồng theo mẫu trong giao dịch với người tiêu dùng như: Ngôn ngữ, hình thức phải được thể hiện rõ ràng, dễ hiểu; phải có các nội dung cơ bản của hợp đồng, đồng thời phải tuân thủ quy định của pháp luật khác có liên quan; không được quy định trong hợp đồng theo mẫu một số dạng điều khoản bất lợi cho người tiêu dùng.

Về trách nhiệm của bên kinh doanh, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng đặt ra các quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh, bao gồm cả tổ chức kinh doanh sở hữu kỳ nghỉ, trong giao dịch với người tiêu dùng như: trách nhiệm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; trách nhiệm dành thời gian hợp lý để người tiêu dùng nghiên cứu hợp đồng theo mẫu trước khi giao kết; công khai hợp đồng theo mẫu theo hình thức quy định để người tiêu dùng biết về nội dung của hợp đồng trước khi người tiêu dùng giao kết hợp đồng hoặc thực hiện hoạt động đặt cọc, thanh toán trước khi hợp đồng được giao kết…

Về quyền của người tiêu dùng trong trường hợp bên bán bán hàng hóa, dịch vụ không tại địa điểm giao dịch thường xuyên, nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước việc tổ chức, cá nhân kinh doanh chủ động tiếp cận người tiêu dùng để bán hàng, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 bổ sung quy định mới (so với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010) về quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng đã giao kết của người tiêu dùng trong một thời hạn nhất định và trước khi hết thời hạn này, tổ chức, cá nhân kinh doanh không được yêu cầu người tiêu dùng đặt cọc, thanh toán hoặc thực hiện hợp đồng.

Tuy nhiên, do pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chỉ điều chỉnh mối quan hệ giữa tổ chức, kinh doanh và người tiêu dùng và điều chỉnh đối với mọi lĩnh vực trong đời sống (không tiếp cận theo mục tiêu quản lý ngành, lĩnh vực), Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành không có quy định riêng để điều chỉnh các vấn đề bất cập mang tính đặc thù trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ nghỉ dưỡng dài hạn cũng như không điều chỉnh các giao dịch đầu tư, kinh doanh sinh lợi của khách hàng.

Do đó, Bộ Công Thương đã đề xuất với cấp có thẩm quyền phương án hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan như: Pháp luật về du lịch để bảo vệ quyền lợi cho bên tham gia giao dịch; đồng thời kiến nghị các cơ quan có liên quan thường xuyên tuyên truyền, cảnh báo người dân về những rủi ro khi tham gia ký hợp đồng nghỉ dưỡng dài hạn với các đối tác, chủ đầu tư.

“Xuất phát từ việc điều khoản hợp đồng sở hữu kỳ nghỉ thường phức tạp, khoản tiền phải thanh toán một lần lớn, thời hạn hợp đồng dài, cơ chế chấm dứt Hợp đồng cho khách nghỉ dưỡng có thể không thuận lợi cùng với nhiều hạn chế khác có thể được quy định trong hợp đồng, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia khuyến nghị người dân lưu ý nghiên cứu kỹ hợp đồng và đề nghị luật sư tư vấn, nếu có thể, để đánh giá toàn diện về quyền lợi, nghĩa vụ và rủi ro có thể xẩy ra trước khi quyết định tham gia giao dịch” - Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia khuyến cáo.