Thấy gì từ việc ngừng vận chuyển khí đốt Nga qua Ukraine?

Từ ngày 1/1/2025, dòng khí đốt từ Nga sang châu Âu đi qua Ukraine chính thức ngừng chảy khi thỏa thuận trung chuyển khí đốt kéo dài 5 năm giữa Naftogaz và Tập đoàn dầu khí Nga Gazprom không được Kiev đồng ý gia hạn. Kết quả là đường ống trung chuyển khí đốt quan trọng từ thị trấn Sudzha ở Kursk của Nga qua Ukraine đến Slovakia, Czech và Áo sẽ phải ngừng hoạt động ngay vào thời điểm đầu năm 2025.

Căng thẳng gia tăng khi Ukraine ngừng trung chuyển khí đốt

TASS dẫn lời giới chuyên gia cho hay, mặc dù tác động tức thời của việc Ukraine ngừng trung chuyển khí đốt không đáng kể, nhưng tác động mang tính chiến lược và biểu tượng đối với toàn bộ châu Âu rất lớn. Giá khí đốt của châu Âu ổn định ở mức 48,50 Euro/mWh (50,47 USD/mWh) vào hôm 31/12/2024.

Cơ quan quản lý năng lượng của Áo không dự báo bất kỳ sự gián đoạn nào vì đã đa dạng hóa các nguồn cung cấp và tích trữ dự trữ năng lượng. Nhưng việc chấm dứt thỏa thuận trung chuyển khí đốt đã gây ra căng thẳng nghiêm trọng với Slovakia, quốc gia hiện là điểm nhập khẩu khí đốt chính của Nga vào Liên minh châu Âu (EU) và được hưởng phí trung chuyển từ việc vận chuyển khí đốt đến Áo, Hungary và Italia.

Kỷ nguyên khí đốt giá rẻ của Nga cung cấp cho châu Âu thông qua đường ống của Ukraine đã chính thức khép lại sau khi thỏa thuận kéo dài 5 năm giữa Nga - Ukraine hết hạn, đánh dấu sự kết thúc của một thỏa thuận kéo dài hàng thập kỷ. Ảnh: RIA

Giới chức Slovakia tuyên bố, nước này sẽ trả nhiều tiền hơn cho các tuyến đường thay thế. Cơ quan quản lý năng lượng Slovakia cho biết vào đầu tháng 12/2024 rằng, giá khí đốt cho người tiêu dùng sẽ tăng vào năm 2025.

Theo Thủ tướng Slovakia Robert Fico, việc chấm dứt thỏa thuận trung chuyển khí đốt sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với các nước EU, chứ không phải đối với Nga.

Cơ quan quản lý năng lượng E-Control của Áo cho biết, Slovakia có thể nhập khoảng 1/3 nhu cầu khí đốt qua đường ống ở Hungary, 1/3 qua Áo và phần còn lại từ Séc và Ba Lan.

Trong khi đó, Séc có thể sẽ chuyển sang mua nhiều khí đốt hơn từ đường ống của Đức, tận dụng chính sách miễn thuế khí đốt trong nước của Đức từ ngày 1/1/2025. Nước này cho biết, đã sẵn sàng cung cấp khí đốt cho Slovakia bằng nguồn khí đốt trung chuyển và dự trữ.

Tuy nhiên, Moldova, một quốc gia không thuộc EU, đang phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng khi thỏa thuận quá cảnh khí đốt kết thúc. Nước này sản xuất phần lớn điện năng tại một nhà máy điện sử dụng khí đốt của Nga. Đặc biệt, trong ngày đầu năm mới, người dân ở Transnistria của Moldova, nơi cũng nhận khí đốt Nga qua hệ thống đường ống của Ukraine, đã ngay lập tức phải chật vật trong giá rét khi các dịch vụ sưởi ấm và cung cấp nước nóng bị đình chỉ.

Bên cạnh đó, tập đoàn Gazprom cũng cho biết ngừng cung cấp khí đốt cho Moldova từ ngày 1/1/2025 vì nước này chưa thanh toán đầy đủ các khoản nợ.

Trước đó, theo Bộ trưởng Năng lượng Moldova Constantin Borosan, nước này đã thực hiện các bước để đảm bảo nguồn cung cấp điện ổn định, nhưng kêu gọi người dân tiết kiệm năng lượng. Moldova cũng ban bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng kéo dài 60 ngày đã được áp dụng từ giữa tháng 12/2024.

Ông Massimo Di Odoardo, nhà nghiên cứu cấp cao về khí đốt tự nhiên tại công ty dữ liệu năng lượng Wood Mackenzie cho rằng, việc thỏa thuận trung chuyển trên không được gia hạn có thể khiến châu Âu gặp khó khăn trong việc lấp đầy các kho dự trữ trước mùa đông tới.

Nhà nghiên cứu dự báo giá khí đốt tại châu Âu có thể sẽ duy trì gần các mức hiện tại hoặc tăng lên trong năm 2025. Giá khí đốt tại khu vực này đã giảm đáng kể so với mức kỷ lục vào mùa hè năm 2022 nhưng hiện vẫn cao gấp khoảng hơn hai lần so với giai đoạn trước.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia nhận định, EU vẫn đang ưu tiên tìm các nguồn năng lượng thay thế, nhưng việc mất đi khí đốt giá rẻ của Nga cũng làm gia tăng mối lo ngại lâu dài về khả năng cạnh tranh toàn cầu của châu Âu và đặc biệt là về tương lai công nghiệp của Đức.

Hệ thống đường ống dẫn khí đốt từ Nga qua Ukraine tới EU. Ảnh: Bruegel

Về phía Ukraine, với việc không gia hạn trung chuyển khí đốt, nước này đang mất khoảng 800 triệu USD mỗi năm từ Nga. Đối với Nga, việc ngừng cấp khí đốt cho châu Âu sẽ khiến Moscow đánh mất đi thị phần cung cấp khí đốt chủ chốt cho các nước trong EU vào tay các đối thủ khác như Mỹ, Qatar và Na Uy.

Ngoài ra, việc Nga ngừng cấp khí đốt cho EU sẽ dẫn đến thất thu cho các công ty khí đốt. Từng là nhà xuất khẩu khí đốt lớn nhất thế giới, Gazprom đã ghi nhận khoản lỗ lên tới 7 tỷ USD trong năm 2023. Đây là khoản lỗ hàng năm đầu tiên của tập đoàn này kể từ năm 1999.

EU tìm cách thay thế khí đốt Nga

Theo Ủy ban châu Âu, EU đã chuẩn bị cho động thái này từ Ukraine và hầu hết các quốc gia có thể ứng phó. EU đã tìm thấy nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) thay thế từ Qatar và Mỹ, cũng như khí đốt qua đường ống từ Na Uy. Vào tháng 12/2024, Ủy ban châu Âu đã vạch ra kế hoạch thay thế hoàn toàn khí đốt vận chuyển qua Ukraine.

Ông Jakub Rybacki, Trưởng nhóm kinh tế vĩ mô, Viện Kinh tế Ba Lan, nhận định: “Chắc chắn là cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu vẫn còn hiện hữu. Giá năng lượng vẫn cao, khó có thể mong đợi giá giảm. Cuộc khủng hoảng này đang làm thay đổi chuỗi cung ứng hàng hóa năng lượng. Tuy nhiên, về lâu dài, việc mất nguồn cung khí đốt giá rẻ từ Nga vẫn đặt ra nhiều thách thức với châu Âu”.

Phát ngôn viên của Ủy ban châu Âu Anna-Kaisa Itkonen cho biết, EU đã chuẩn bị bằng cách áp dụng các biện pháp sử dụng năng lượng hiệu quả, phát triển năng lượng tái tạo và hệ thống khí đốt linh hoạt.

“Hạ tầng khí đốt của châu Âu đủ linh hoạt để cung cấp khí đốt không có nguồn gốc từ Nga cho Trung và Đông Âu thông qua các tuyến thay thế. Hạ tầng này đã được tăng cường với các công suất nhập khẩu LNG mới đáng kể từ năm 2022”, phát ngôn viên Anna-Kaisa Itkonen thông tin.

Trước đó, EU đã giảm đáng kể lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga kể từ khi nổ ra cuộc chiến Ukraine vào năm 2022, nhưng một số quốc gia thành viên phía đông vẫn phụ thuộc phần lớn vào nguồn cung cấp này. Theo EU, khí đốt của Nga chiếm chưa đến 10% lượng khí đốt nhập khẩu của EU vào năm 2023.

Ước tính mới nhất cho thấy, Nga dự kiến sẽ mất khoảng 5,2 tỷ USD/năm từ tiền khí đốt được vận chuyển đến châu Âu qua Ukraine. Theo Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford (OIES), Nga phải phụ thuộc một phần vào hoạt động kinh doanh dầu khí vì cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine.