Nên cấp phát vốn vay ưu đãi nước ngoài với địa phương chưa cân đối được ngân sách

Đảm bảo an toàn nợ công

Thẩm tra sơ bộ Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, tại phiên họp ngày 16/10 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban tán thành với sự cần thiết xem xét sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công. Ủy ban cơ bản thống nhất với các nội dung phân cấp, phân quyền, trình tự, thủ tục vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài…

Về trình tự, thủ tục vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài, Dự thảo Luật Sửa đổi toàn diện Điều 29 của Luật hiện hành về trình tự, thủ tục về vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài. Ủy ban cơ bản thống nhất về chủ trương rà soát, sửa đổi, bổ sung để đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc nhằm khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài trong thời gian qua. Tuy nhiên, đề nghị rà soát theo tinh thần Luật chỉ quy định các vấn đề “khung”, các nội dung chi tiết giao Chính phủ quy định.

Ủy ban cũng nhất trí với việc quy định đơn vị sự nghiệp công lập được tiếp cận vay vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài. Tuy nhiên, lưu ý, việc không chịu rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại có thể dẫn đến tình trạng cho vay không gắn với hiệu quả, không trọng tâm, trọng điểm, các cơ quan cho vay lại dễ bị tình trạng lơ là, chủ quan, thiếu trách nhiệm trong việc giám sát. Ủy ban đề nghị đánh giá kỹ lưỡng rủi ro để đảm bảo an toàn nợ công.

Về cơ chế cấp phát/cho vay lại, Dự thảo Luật bổ sung quy định về việc “các địa phương không nhận bổ sung cân đối từ ngân sách Trung ương được vay lại” và “cấp phát toàn bộ vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ đối với các địa phương chưa đảm bảo cân đối 100% thu - chi ngân sách nhà nước”.

Theo ông Mãi, với quy định trên, sẽ có 28-30 địa phương được cấp phát toàn bộ vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài, gánh nặng nghĩa vụ nợ tập trung về ngân sách trung ương. Vì vậy, đa số ý kiến thẩm tra đề nghị cân nhắc giữ như quy định hiện hành, giao Chính phủ quy định phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội từng thời kỳ.

Ủy ban cũng đề nghị rà soát lại quy định trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập không đáp ứng điều kiện được vay lại thì được báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định áp dụng cơ chế tài chính cấp phát từ ngân sách nhà nước cho chương trình.

Cần thiết có cơ chế cấp phát vốn vay

Làm rõ thêm các quy định tại Dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, về nguyên tắc, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư thì mới được vay lại. Tuy nhiên, nhiều đơn vị không đủ điều kiện vay lại, thậm chí không có nguồn trả nợ (như một số trường đại học). Do đó, Thứ trưởng đề xuất rằng trong những trường hợp đó nên cấp phát toàn bộ, thay vì bắt họ vay lại.

Liên quan ý kiến về cấp trung gian trong thẩm định cấp bảo lãnh, Thứ trưởng khẳng định, đây là bước hết sức cần thiết đối với những dự án và quy mô bảo lãnh lớn. Việc có cơ quan thẩm định độc lập sẽ đảm bảo tính khách quan và hiệu quả, hỗ trợ cơ quan quản lý trong thẩm tra các đề xuất bảo lãnh.

Với vấn đề cho vay lại đối với địa phương, Thứ trưởng cho rằng, việc buộc các địa phương vay lại sẽ rất khó khăn nếu ngân sách không cân đối được. Khi khoản vay đã trở thành nợ công quốc gia, các địa phương khó khăn nên được hưởng cơ chế cấp phát. Để khoản vay được ưu đãi, cơ quan quản lý sẽ có những trao đổi để có tiêu chí ưu đãi tối ưu nhất. 

Đối với thủ tục đề xuất khoản vay, Thứ trưởng bày tỏ, nếu bỏ hẳn quy trình này thì sẽ mất căn cứ để Thủ tướng quyết định có nên vay hay không. Do đó, cần giữ thủ tục đề xuất khoản vay để làm cơ sở nêu rõ quyết định vay.

Trước ý kiến đại biểu về phát hành trái phiếu quốc tế, Thứ trưởng đề cập đến nhu cầu vay quốc tế trong các dự án lớn như đường sắt cao tốc, khi dư địa vay trong nước có giới hạn. Do đó, cơ quan soạn thảo sẽ hoàn thiện, làm rõ thêm trong dự thảo và tiếp thu ý kiến bổ sung quy định liên quan đến viện trợ không hoàn lại vào dự thảo để có cơ sở pháp lý thực hiện.