Nhìn thẳng - Nói thật: Chạnh lòng những ngôi nhà hoang lạnh

Tại sao lại như vậy? Tôi đã trực tiếp vào những ngôi nhà ấy. Nó được lắp ghép khá kín và thấp. Giữa cái nắng miền Trung như thiêu như đốt, có lẽ đến vật nuôi cũng không ở trong đó được, huống chi con người. Điều đáng buồn, đáng trách ở đây là sự “im lặng đáng sợ” của cấp ủy, chính quyền địa phương ở cơ sở. Tại sao những cán bộ cơ sở hiểu phong tục, tập quán sinh hoạt của bà con, hiểu đồng bào Thái, Khơ Mú, Mông, Dao... nơi đây cần ngôi nhà thế nào là phù hợp, ấy thế mà họ chẳng những không lên tiếng phản biện thật tâm, thậm chí ở một số nơi còn hồ hởi, phấn khởi khi có tổ chức đến tài trợ làm nhà miễn phí tặng đồng bào?

Một căn nhà tình nghĩa lắp ghép. Ảnh minh họa: Báo Lao động

Dẫu biết rằng, tấm lòng nào đến với đồng bào nghèo vùng biên trong lúc gian khó đều trân quý cả. Nhưng hỗ trợ sao cho hiệu quả, không lãng phí, đặc biệt là “lãng phí niềm tin” với nhân dân nơi "phên giậu" Tổ quốc là điều rất đáng nói.

Soi chiếu vào thực tiễn, chúng ta đã chứng kiến nhiều bài học đau xót khi có những khu tái định cư cho đồng bào nghèo ở các tỉnh như Nghệ An, Đắk Lắk, Quảng Ngãi... bị bỏ hoang nhiều năm, gây thất thoát, lãng phí tiền của Nhà nước. Một số dự án của các nhà tài trợ xây nhà cho người dân vùng biên thực hiện theo tư duy “cho gì nhận nấy”... dẫn đến tình trạng nhà có mà dân không vào ở được. Nguyên nhân chung của tình trạng trên là chính quyền địa phương và nhà tài trợ thiếu sự khảo sát thực tế, không lắng nghe tiếng nói từ phía người dân-những người trực tiếp sử dụng. Việc áp đặt mô hình nhà ở, không tính đến phong tục, thói quen sinh hoạt, sản xuất hoặc điều kiện tự nhiên của địa phương dễ dẫn đến sự chệch hướng. Nhà có thể đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, nhưng lại “sai” trong đời sống văn hóa, sinh kế, điều kiện tự nhiên của đồng bào.

Một thực tế nữa là có nhiều địa phương, đơn vị làm nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết, nhà hỗ trợ định cư... như một cuộc “chạy đua thành tích” hoặc chiến dịch ngắn hạn. Mục tiêu thường là con số: Bao nhiêu căn, bao nhiêu hộ được nhận, tỷ lệ nhà dột nát, nhà tạm còn bao nhiêu... Nhưng sau con số là gì? Là nhà bỏ hoang, là cuộc sống bị xáo trộn, là người dân không được sống ở nơi phù hợp. Những ngôi nhà được xây lên có thể đẹp trong báo cáo, nhưng lại là nơi làm kho chứa đồ của bà con, thậm chí một số nơi hoang lạnh để "mặc gió lung lay". Còn chính quyền cơ sở vẫn gọi đó là nhà, vẫn tính những hộ đồng bào đó đã được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát... Tôi đến hỏi chuyện, bà con chỉ biết nhìn vào ngôi nhà ấy mà cười, nhưng nụ cười có vẻ buồn bã lắm! 

Những ngôi nhà hoang ấy không chỉ lãng phí tiền bạc mà còn làm xói mòn niềm tin của người dân vào các chính sách hỗ trợ của Đảng, Nhà nước. Khi niềm tin bị suy giảm, những chính sách tốt sau này sẽ gặp khó khăn trong tiếp cận cộng đồng. Để tránh sự lãng phí không đáng có ấy, cần lắm những tấm lòng thật tâm với đồng bào từ chính những nhà tài trợ và cấp ủy, chính quyền địa phương ở cơ sở.      

THÀNH AN