Ứng dụng công nghệ hạt nhân thúc đẩy kinh tế xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Năng lượng nguyên tử - công cụ khoa học hiện đại phục vụ phát triển

Ngày 22/8, tại TP. Cần Thơ, Sở Khoa học và Công nghệ TP. Cần Thơ phối hợp với Cục Năng lượng nguyên tử (Bộ Khoa học và Công nghệ) tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long”. Hội thảo có sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và lãnh đạo các tỉnh, thành trong khu vực.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Khởi, Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ nhấn mạnh, phát triển năng lượng nguyên tử là một nguồn lực trong phát triển kinh tế - xã hội quốc gia. Ứng dụng năng lượng nguyên tử trong các lĩnh vực như y tế, công nghiệp, nông nghiệp, bảo vệ môi trường ngày càng mang lại nhiều lợi ích thiết thực, tạo ra những giá trị to lớn, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và đặc biệt là bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Theo đó, TP. Cần Thơ hiện có gần 200 cơ sở bức xạ đang hoạt động, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực y tế và công nghiệp; các cơ sở này đã góp phần thúc đẩy hoạt động ứng dụng năng lượng nguyên tử của thành phố trong thời gian qua.

Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ cho biết thêm, sự kiện này có ý nghĩa quan trọng, diễn ra trong bối cảnh cả nước đang thực hiện cuộc cách mạng đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Đây là dịp để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử của TP. Cần Thơ và cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Với tinh thần đó, thành phố sẽ đặt ra 3 mục tiêu trọng tâm: Phổ biến và quán triệt sâu sắc các mục tiêu, định hướng lớn của Quyết định số 245, đặc biệt khai thác những nội dung liên quan trực tiếp đến tiềm năng và lợi thế đặc thù của vùng Đồng bằng sông Cửu Long; thúc đẩy sự kết nối, hợp tác và chuyển giao công nghệ giữa các viện, trường và doanh nghiệp; đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng phát triển và ứng dụng năng lượng nguyên tử tại khu vực.

Theo các chuyên gia, những thành tựu nổi bật của năng lượng nguyên tử hiện nay tập trung ở 4 lĩnh vực chính: nông nghiệp, y tế, công nghiệp và môi trường. Công nghệ bức xạ, kỹ thuật hạt nhân và đồng vị phóng xạ đã chứng minh tính ưu việt trong việc nâng cao năng suất cây trồng, chẩn đoán bệnh sớm, xử lý môi trường và hỗ trợ sản xuất công nghiệp hiện đại.

Đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa, trái cây và thủy sản lớn nhất cả nước, song cũng là nơi dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Cụ thể, phương pháp chiếu xạ giúp bảo quản nông sản lâu hơn, hạn chế tổn thất sau thu hoạch và đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản. Ngoài ra, kỹ thuật đột biến bằng tia xạ được ứng dụng để tạo ra giống lúa, đậu, bưởi, xoài có khả năng chống chịu mặn, sâu bệnh, đồng thời cho năng suất cao hơn.

PGS.TS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Phó Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, phân tích: “Nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long sẽ phải chuyển mình theo hướng giá trị gia tăng và bền vững. Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn giúp nông dân đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, từ đó mở rộng thị trường xuất khẩu.”

Qua đó, để định hướng phát triển bền vững, cần hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách và nâng cao năng lực nội tại, đào tạo nhân lực chất lượng cao; mở rộng ứng dụng năng lượng nguyên tử trong y tế, môi trường, nông nghiệp, công nghiệp; khuyến khích xã hội hóa, huy động hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước; nâng cao trình độ khoa học công nghệ hạt nhân ngang tầm trung bình quốc tế, làm chủ công nghệ, bảo đảm an toàn - an ninh hạt nhân.

Công nghiệp và môi trường: Hướng tới phát triển xanh và bền vững

Ngoài nông nghiệp và y tế, lĩnh vực công nghiệp và môi trường cũng được đánh giá có nhiều tiềm năng áp dụng công nghệ hạt nhân. Các chuyên gia tại hội thảo nhấn mạnh: Bức xạ có thể được sử dụng để xử lý nước thải công nghiệp, khử trùng chất thải y tế, giảm ô nhiễm môi trường - những vấn đề mà Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt trong quá trình đô thị hóa.

Nhiều tham luận tại hội thảo đã chia sẻ kinh nghiệm từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Hà Lan là những nước đã thành công trong ứng dụng năng lượng nguyên tử vào phát triển kinh tế - xã hội.

Tại Thái Lan, công nghệ chiếu xạ đã giúp nâng cao giá trị xuất khẩu trái cây nhiệt đới, đưa sản phẩm vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong khi đó, Hà Lan đã khai thác kỹ thuật hạt nhân trong quản lý nguồn nước, giúp quốc gia này đối phó hiệu quả với tình trạng nước biển dâng và xâm nhập mặn.

TS. Lê Đức Nguyên - chuyên viên chính, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công - Bộ Công Thương cho biết, ứng dụng năng lượng nguyên tử trong công nghiệp và môi trường đang mở ra những triển vọng to lớn, đặc biệt là tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Đây là vùng kinh tế năng động nhưng cũng đối mặt với áp lực lớn về ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và nhu cầu chuyển đổi xanh. Công nghệ bức xạ, chiếu xạ và đồng vị phóng xạ có thể góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất công nghiệp, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái tự nhiên.

TS. Lê Đức Nguyên nhấn mạnh, nhiều quy trình xử lý hiện nay của doanh nghiệp còn tiêu tốn nhiều năng lượng, phát sinh chất thải khó kiểm soát. Trong khi đó, kỹ thuật hạt nhân đã chứng minh khả năng xử lý nước thải, khử trùng chất thải y tế, giảm thiểu khí thải độc hại, tạo ra giải pháp vừa kinh tế vừa bền vững. Đặc biệt, các ngành công nghiệp chế biến nông sản, thủy sản có thể tận dụng chiếu xạ để bảo quản, kéo dài hạn sử dụng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và giảm thất thoát sau thu hoạch.

“Nếu biết tận dụng đúng cách, ứng dụng năng lượng nguyên tử sẽ giúp khu vực Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ tăng trưởng công nghiệp, mà còn phát triển theo hướng xanh, sạch và bền vững. Đây là cơ hội để các địa phương vừa thúc đẩy kinh tế, vừa đảm bảo môi trường sống an toàn cho cộng đồng, đồng thời phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp xanh mà Bộ Công Thương đang khuyến khích”, TS. Lê Đức Nguyên khẳng định.

Để hiện thực hóa tiềm năng, nhiều đại biểu cho rằng cần một chiến lược đồng bộ với các giải pháp như: Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị tại các trung tâm nghiên cứu, bệnh viện, cơ sở sản xuất; đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về kỹ thuật hạt nhân, y học hạt nhân, công nghệ chiếu xạ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tranh thủ sự hỗ trợ kỹ thuật, kinh nghiệm và vốn từ các tổ chức như Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA); tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng, giúp người dân và doanh nghiệp hiểu đúng, tin tưởng và ủng hộ ứng dụng năng lượng nguyên tử trong đời sống.

Hội thảo “Ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long” tại Cần Thơ đã mở ra diễn đàn quan trọng để các nhà khoa học, doanh nghiệp và địa phương trao đổi, tìm hướng đi mới.

Với những ứng dụng thiết thực trong nông nghiệp, y tế, công nghiệp và môi trường, năng lượng nguyên tử được kỳ vọng sẽ trở thành nền tảng khoa học vững chắc, giúp Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ vượt qua thách thức biến đổi khí hậu mà còn bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội theo hướng xanh, bền vững và hiện đại.