Năng lượng tái tạo: Đảm bảo an ninh năng lượng và tăng trưởng xanh

Ưu tiên phát triển điện tái tạo và năng lượng mới

Tại Diễn đàn “Năng lượng xanh - Thành phố sạch” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức sáng 7/11, ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), nhấn mạnh, chuyển dịch năng lượng đã trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Trong bối cảnh này, việc phát triển các nguồn điện từ năng lượng tái tạo và năng lượng mới đóng vai trò then chốt, vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa góp phần giảm phát thải và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Phát triển năng lượng luôn là ưu tiên của Đảng và Nhà nước. Từ năm 2007, Bộ Chính trị khóa X đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW, định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050. Tiếp đó, ngày 11/2/2020, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW, định hướng chiến lược năng lượng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết 55 nhấn mạnh ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới và năng lượng sạch, với mục tiêu tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt 15-20% vào năm 2030 và 25-30% vào năm 2045.

Nghị quyết 55 cũng đưa ra các giải pháp trọng tâm gồm: Xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo, thay thế tối đa năng lượng hóa thạch; ưu tiên sử dụng năng lượng gió và mặt trời; phát triển điện mặt trời áp mái, điện mặt trời trên mặt nước; và triển khai chính sách đột phá cho điện gió ngoài khơi, gắn với Chiến lược biển Việt Nam.

Mới đây, Bộ Chính trị tiếp tục ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW (ngày 20/8/2025), bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết này chỉ đạo phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hóa các loại hình năng lượng, ưu tiên khai thác hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới và năng lượng sạch.

Mục tiêu đến năm 2030 là bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, cung cấp điện đầy đủ, ổn định, chất lượng cao, giảm phát thải, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Nghị quyết cũng đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển mạnh mẽ năng lượng tái tạo, ưu tiên điện gió, điện mặt trời, đặc biệt tại các vùng có lợi thế.

Việc thúc đẩy năng lượng tái tạo và năng lượng sạch đã được thể chế hóa trong hệ thống pháp luật. Luật Đầu tư năm 2020 quy định các ngành, nghề ưu đãi đầu tư, trong đó bao gồm sản xuất vật liệu mới, năng lượng mới, năng lượng sạch và năng lượng tái tạo, đồng thời áp dụng ưu đãi đặc biệt cho các dự án đầu tư. Chính phủ cũng ban hành Nghị định 31/2021/NĐ-CP, quy định các hoạt động sản xuất năng lượng tái tạo, năng lượng sạch và năng lượng từ chất thải là ngành nghề đặc biệt ưu đãi đầu tư.

Luật Điện lực năm 2024 và các Nghị định 57/2025/NĐ-CP, 58/2025/NĐ-CP cũng đã thiết lập khung pháp lý cho phát triển điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới, bao gồm cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện và khách hàng sử dụng điện lớn. Các văn bản này tạo nền tảng quan trọng, thúc đẩy Việt Nam tiến nhanh hơn trên lộ trình chuyển dịch năng lượng xanh, bền vững và an toàn.

Hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0

Cũng theo ông Trần Hoài Trang, về tổng thể, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 81/2023/QH15 về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2023, tầm nhìn năm 2050, trong đó tầm nhìn đến năm 2050: “Phấn đấu nhanh nhất đạt mục tiêu giảm phát thải ròng của quốc gia về “0” vào năm 2050”. 

Trong lĩnh vực điện, ngày 15/4/2025 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 768/QĐ-TTg phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (gọi tắt là Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII), trong đó đề ra quan điểm: “Coi phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới là cơ hội để phát triển tổng thể hệ sinh thái công nghiệp năng lượng” và “Chuyển dịch năng lượng phải phù hợp với xu hướng quốc tế và đảm bảo bền vững, công bằng, công lý”.

Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII cũng đặt mục tiêu về chuyển đổi năng lượng công bằng như sau: Phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện) phục vụ sản xuất điện, đạt tỷ lệ khoảng 28 - 36% vào năm 2030. Định hướng đến năm 2050 tỷ lệ năng lượng tái tạo lên đến 74 - 75%.

Kiểm soát mức phát thải khí nhà kính từ sản xuất điện đạt khoảng 197 - 199 triệu tấn năm 2030 và còn khoảng 27 triệu tấn vào năm 2050. Hướng tới đạt mức phát thải đỉnh không quá 170 triệu tấn vào năm 2030 với điều kiện các cam kết theo JETP được các đối tác quốc tế thực hiện đầy đủ, thực chất. Xây dựng hệ thống lưới điện thông minh, đủ khả năng tích hợp, vận hành an toàn hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo quy mô lớn.

Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII định hướng phát triển đồng bộ các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới và năng lượng xanh (hydrogen, amoniac xanh…) đảm bảo an toàn hệ thống với chi phí điện hợp lý, đặc biệt các nguồn tự sản xuất, tự tiêu thụ và điện mặt trời mái nhà.

Cụ thể, với điện gió và điện mặt trời, đẩy mạnh phát triển trên bờ, gần bờ, ngoài khơi và mặt nước, kết hợp pin lưu trữ tối thiểu 10% công suất. Công suất điện gió trên bờ và gần bờ đến năm 2030 đạt 26.066-38.029 MW; điện gió ngoài khơi đạt 6.000-17.032 MW, dự kiến đến năm 2050 đạt 113.503-139.097 MW. Điện mặt trời đạt 46.459-73.416 MW vào năm 2030, hướng tới 293.088-295.646 MW vào năm 2050.

Với điện sinh khối và điện từ chất thải rắn, công suất năm 2030 đạt 1.523-2.699 MW (sinh khối) và 1.441-2.137 MW (rác, chất thải), đến năm 2050 tương ứng 4.829-6.960 MW và 1.784-2.137 MW. Điện địa nhiệt và năng lượng mới khác đạt khoảng 45 MW vào năm 2030; đạt 464 MW vào năm 2050. Với thủy điện, khai thác tối đa tiềm năng hiện có, bảo đảm môi trường và an ninh nguồn nước. Tổng công suất năm 2030 đạt 33.294-34.667 MW, định hướng đến năm 2050 đạt 40.624 MW.

Ông Trần Hoài Trang nhấn mạnh, thực tiễn triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước vẫn còn một số tồn tại, hạn chế cần được tháo gỡ. Trên cơ sở chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đang xây dựng Nghị quyết của Quốc hội để thể chế hóa Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, nhằm giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong giai đoạn 2026-2030 đối với các dự án năng lượng.

Nếu được Quốc hội thông qua, Nghị quyết này sẽ tạo hành lang pháp lý quan trọng, giúp các tổ chức, cá nhân triển khai hiệu quả các dự án nguồn điện và lưới điện, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo và năng lượng mới, góp phần thúc đẩy chuyển dịch năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu của hệ thống điện.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh: Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên, việc lựa chọn con đường phát triển xanh, chuyển dịch sang năng lượng sạch không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là trách nhiệm chung của mỗi quốc gia.