Hiệp định VIFTA: Động lực mới thúc đẩy hợp tác toàn diện Việt Nam - Israel

Sau 8 năm đàm phán kiên trì và hiệu quả, Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Israel (VIFTA) đã chính thức được ký kết vào ngày 25/7/2023 tại Israel. Đây không chỉ là dấu mốc quan trọng trong quan hệ song phương mà còn là bước tiến chiến lược giúp hai nước khai thác tối đa tiềm năng hợp tác kinh tế, thương mại, công nghiệp và công nghệ trong giai đoạn mới.

Theo đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương, Israel hiện là một trong những đối tác hợp tác thương mại, đầu tư và lao động quan trọng hàng đầu của Việt Nam tại khu vực Tây Á. Với vị trí là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 và đối tác thương mại lớn thứ 5 của Việt Nam trong khu vực, Israel đóng vai trò ngày càng nổi bật trong chiến lược mở rộng thị trường và đa dạng hóa quan hệ kinh tế đối ngoại của Việt Nam.

Điểm đặc biệt trong quan hệ thương mại giữa hai nước là sự bổ trợ về cơ cấu hàng hóa. Các mặt hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam và Israel không cạnh tranh trực tiếp mà có tính bổ sung lẫn nhau.

Việt Nam có thế mạnh về nông sản, thực phẩm chế biến, hàng tiêu dùng, trong khi Israel nổi bật với các sản phẩm công nghệ cao, thiết bị điện tử, phân bón và máy móc kỹ thuật. Chính sự bổ trợ này tạo điều kiện thuận lợi để hai bên thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng chủ lực, đồng thời mở rộng cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến từ Israel, góp phần giảm chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Khởi động từ ngày 2/12/2015, quá trình đàm phán VIFTA kéo dài suốt 8 năm với tổng cộng 12 phiên đàm phán chính thức. Trên cơ sở Nghị quyết số 110/NQ-CP ngày 21/7/2023 của Chính, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã đại diện Việt Nam ký kết Hiệp định VIFTA.

Hiệp định này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường Israel mà còn mở ra cơ hội để các doanh nghiệp hai nước tăng cường kết nối, trao đổi công nghệ, đầu tư và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cao.

Với tỷ lệ tự do hóa thuế quan lên tới 92,7% số dòng thuế từ phía Israel, VIFTA hứa hẹn sẽ là đòn bẩy quan trọng giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian tới.

Tăng trưởng thương mại tích cực, nhưng chưa cân bằng

Dẫn số liệu từ Hải quan Việt Nam, Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đã tăng trưởng mạnh mẽ trong gần một thập kỷ qua. Từ mức 1,7 tỷ USD năm 2015, tổng kim ngạch thương mại song phương đã đạt 2,9 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm 2024. Tuy nhiên, cán cân thương mại năm 2024 vẫn nghiêng mạnh về phía Israel, với kim ngạch nhập khẩu từ nước này đạt 2,1 tỷ USD, trong khi xuất khẩu của Việt Nam chỉ đạt 741,3 triệu USD.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Israel gồm: Điện thoại và linh kiện, thủy sản, giày dép, hạt điều, cà phê, dệt may, gỗ và sản phẩm gỗ. Trong đó, cà phê ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 15,2%, trong khi nhiều mặt hàng khác có xu hướng giảm. Đáng chú ý, số lượng mặt hàng xuất khẩu sang Israel ngày càng đa dạng, với gần 70 chủng loại, đặc biệt là các sản phẩm nông, lâm, thủy sản và thực phẩm chế biến.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Israel chủ yếu là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện (chiếm tới 1,9 tỷ USD), máy móc thiết bị, phân bón và hàng rau quả. Đây là những mặt hàng có giá trị công nghệ cao, góp phần hỗ trợ sản xuất trong nước.

Hợp tác công nghiệp - lĩnh vực mới nhiều tiềm năng

Cũng theo Vụ Chính sách thương mại đa biên, Israel là quốc gia có trình độ khoa học kỹ thuật cao, đặc biệt trong các lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, điện tử, viễn thông và ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây cũng là những lĩnh vực mà Việt Nam đang quan tâm và có nhu cầu học tập, chuyển giao công nghệ, nghiên cứu và đầu tư phát triển.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, hai nước chưa triển khai được nhiều hoạt động hợp tác cụ thể trong lĩnh vực công nghiệp. Để hiện thực hóa các cơ hội mà VIFTA mang lại, Bộ Công Thương đề xuất một loạt giải pháp:

Một là, tăng cường trao đổi đoàn các cấp, thúc đẩy hợp tác giữa các bộ, ngành và phòng thương mại hai nước.

Hai là, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và đầu tư, tổ chức các đoàn doanh nghiệp tham dự hội chợ, triển lãm tại mỗi nước.

Ba là, thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin về chính sách, tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm tạo thuận lợi cho hàng hóa xuất nhập khẩu.

Bốn là, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ sinh học, chế biến nông sản, thực phẩm và mở rộng sang các lĩnh vực tiềm năng khác.

Năm là, khuyến khích Israel đầu tư vào các dự án công nghệ cao, công nghiệp tiêu dùng, thực phẩm, xử lý môi trường tại Việt Nam.

Sáu là, tăng cường hợp tác nghiên cứu, trao đổi chuyên gia và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cao phục vụ sản xuất công nghiệp.

Không dừng lại ở đó, Bộ Công Thương cũng đề nghị Israel hỗ trợ các dự án tài trợ, tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam học tập mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến.

Không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế, VIFTA còn mở ra những cơ hội đầu tư mới từ các doanh nghiệp Israel vào Việt Nam. Điều này sẽ góp phần tạo thêm việc làm cho người lao động trong các lĩnh vực mà Israel có thế mạnh như công nghệ, nông nghiệp thông minh, chế biến thực phẩm và xử lý môi trường.

Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác với một quốc gia có nền khoa học công nghệ phát triển như Israel sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và phát triển bền vững.

Với nền tảng quan hệ hữu nghị, sự bổ trợ về cơ cấu kinh tế và cam kết mạnh mẽ từ cả hai phía, Hiệp định VIFTA được kỳ vọng sẽ là cú hích quan trọng đưa quan hệ Việt Nam - Israel lên tầm cao mới. Khi được thực thi hiệu quả, VIFTA không chỉ giúp tăng trưởng kim ngạch thương mại song phương mà còn mở rộng không gian hợp tác trong các lĩnh vực công nghiệp, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc tận dụng hiệu quả các FTA như VIFTA sẽ là chìa khóa để Việt Nam nâng cao vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế, đồng thời tạo động lực phát triển bền vững cho nền kinh tế trong dài hạn.