Con đường tất yếu để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển bền vững

Thay đổi toàn diện về tư duy làm báo

Cách đây tròn 100 năm, ngày 21/6/1925, tờ Thanh Niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập chính thức ra đời tại Quảng Châu (Trung Quốc), đánh dấu sự ra đời của báo chí cách mạng Việt Nam.

Kể từ đó, báo chí cách mạng trở thành lực lượng quan trọng góp phần tuyên truyền, cổ vũ tinh thần yêu nước, giác ngộ lý tưởng cách mạng và tổ chức Nhân dân đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Trải qua các thời kỳ kháng chiến và kiến quốc, báo chí cách mạng đã chứng minh vai trò dẫn dắt, phản ánh hơi thở cuộc sống, là công cụ sắc bén của Đảng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Mỗi loại hình báo chí (báo in, phát thanh, đến truyền hình…) đều phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể và khả năng tiếp cận công chúng theo một cách riêng.

Tuy nhiên, bước vào thế kỷ XXI, đặc biệt là từ sau khi Việt Nam hội nhập sâu rộng với thế giới và internet phổ cập toàn dân, báo chí truyền thống đã không còn là kênh thông tin duy nhất.

Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam

Môi trường truyền thông mới nổi lên với sự lan tỏa mạnh mẽ của mạng xã hội, các nền tảng số xuyên biên giới, đặt báo chí trước những thách thức chưa từng có, như cạnh tranh thông tin, thay đổi thói quen tiếp nhận tin tức… Cùng với đó là những yêu cầu mới về tốc độ, hình thức, tính xác thực và tương tác.

Bên cạnh đó, hiện nay, thông tin xấu độc, tin giả, tin sai sự thật lan truyền trên các nền tảng xã hội, gây những hậu quả nghiêm trọng. Vai trò của báo chí cách mạng lúc này càng quan trọng: Làm “người gác cổng thông tin” đúng nghĩa, cung cấp nội dung chính thống, chính xác, có chiều sâu và có định hướng.

Do đó, chuyển đổi số trong báo chí không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là sự thay đổi toàn diện về tư duy làm báo, cơ cấu tổ chức, mô hình vận hành và tương tác với công chúng.

Trong thời gian qua, dù đối mặt với nhiều thách thức, báo chí cách mạng Việt Nam vẫn ghi dấu nhiều bước tiến nổi bật trong chuyển đổi số, dần khẳng định vị thế trong kỷ nguyên công nghệ. Nhiều cơ quan báo chí đã chủ động chuyển đổi mô hình tòa soạn, áp dụng công nghệ mới và thay đổi cách tiếp cận công chúng…

Các đại biểu trải nghiệm ứng dụng số tại Hội báo Toàn quốc 2024

Điển hình như Báo Nhân dân không chỉ duy trì báo in, báo điện tử, Báo Nhân Dân còn đẩy mạnh phát triển podcast, bản tin video đa nền tảng (YouTube, TikTok), giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối nội dung.

Hay như Thông tấn xã Việt Nam (TXVN) là cơ quan báo chí có nhiều sản phẩm và loại hình thông tin nhất cả nước với trên 60 sản phẩm thông tin thuộc mọi loại hình. Đặc biệt, TTXVN là một đơn vị đi đầu về báo chí dữ liệu và xuất bản đa ngôn ngữ.

Ngoài tiếng Việt, TTXVN còn có báo điện tử bằng tiếng, Anh, Trung, Pháp, Tây Ban Nha và Nga, phục vụ đắc lực cho công tác đối ngoại. Báo VietnamPlus của TTXVN những năm qua đã đẩy mạnh podcast thời sự đồng thời triển khai chatbot, tăng cường giao tiếp tự động với độc giả...

Không đứng ngoài công cuộc chuyển đổi số báo chí, báo Tuổi trẻ Thủ đô cũng từng bước duy trì, hoàn thiện và phát triển thêm nhiều loạt hình báo chí mới như: longform, eMagazine, podcast, bản tin video đa nền tảng (YouTube, TikTok), giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối nội dung…

Mô hình tòa soạn hội tụ của báo Nhân dân điện tử

Khẳng định chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của báo chí hiện đại, nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho biết: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự thay đổi nhanh chóng của kỹ thuật và công nghệ tác động nhiều tới việc vận hành, phát triển của các cơ quan báo chí. Trước những thách thức và cơ hội này, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 6/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược "Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030".

Theo đó mục tiêu của chiến lược là: "Chuyển đổi số báo chí nhằm mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số… Như vậy, chuyển đổi số mới có thể thành công, đạt hiệu quả…”.

Hướng tới mục tiêu xây dựng nền báo chí “chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi số đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy ngành công nghiệp nội dung số tại Việt Nam. Nhờ ứng dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và điện toán đám mây, các cơ quan báo chí có thể sản xuất nội dung nhanh hơn, phân phối hiệu quả hơn và cá nhân hóa trải nghiệm người dùng. Từ đó tạo ra các nguồn thu mới thông qua quảng cáo trực tuyến, dịch vụ đăng ký trả phí hoặc các hình thức sản phẩm số khác như video, podcast hoặc sự kiện trực tuyến.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi số đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy ngành công nghiệp nội dung số tại Việt Nam

Không chỉ thúc đẩy ngành công nghiệp nội dung số, chuyển đổi số góp phần nâng cao chất lượng và độ tin cậy của thông tin. Công nghệ hỗ trợ báo chí kiểm chứng thông tin nhanh, phát hiện tin giả, phân tích xu hướng dư luận và cung cấp nội dung phù hợp với từng nhóm độc giả. Nhờ đó, báo chí không chỉ đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng đa dạng mà còn củng cố niềm tin từ công chúng.

Đặc biệt, chuyển đổi số còn mang lại cơ hội cho báo chí Việt Nam trong hội nhập quốc tế. Trong kỷ nguyên số, thông tin không có biên giới và việc ứng dụng công nghệ giúp báo chí Việt Nam kết nối mạnh mẽ hơn với báo chí quốc tế. Các cơ quan báo chí Việt Nam có thể sử dụng nền tảng số để không chỉ chia sẻ thông tin với độc giả trong nước mà còn mở rộng đến các đối tượng người đọc toàn cầu.

Nhận thức rõ những lợi ích mà công nghệ có thể mang lại cho báo chí, tại Đại hội XIII (2021), Đảng ta đặt mục tiêu xây dựng nền báo chí “chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”. Văn kiện Đại hội nhấn mạnh: Phát triển báo chí theo hướng đa phương tiện, ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng nội dung gắn với nhu cầu thông tin ngày càng cao của người dân.

Tuy vậy, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí hiện nay cũng đang đặt ra không ít thách thức đối với các cơ quan báo chí và người làm báo. Có thể kể đến như: Sự chênh lệch về hạ tầng công nghệ giữa các cơ quan báo chí; thiếu hụt nguồn nhân lực có kỹ năng số; khoảng cách về khả năng thích ứng giữa các thế hệ phóng viên; áp lực cạnh tranh thông tin từ mạng xã hội và nền tảng xuyên biên giới…

Bạn đọc trải nghiệm công nghệ đọc báo thông minh

Trước thực tế đó, nâng cao năng lực người làm báo là giải pháp có tính nền tảng. Nhà báo trong thời đại số cần không ngừng cập nhật kỹ năng, từ viết, biên tập truyền thống đến sản xuất video, podcast, thiết kế đồ họa, phân tích dữ liệu, sử dụng công cụ kiểm chứng và tương tác với công chúng trên nhiều nền tảng.

Bên cạnh đó, nhà báo trong kỷ nguyên số càng phải giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và tinh thần cách mạng. Khi thông tin lan truyền với tốc độ chưa từng có, sự chính xác, khách quan, có định hướng và giàu tính nhân văn càng trở thành giá trị cốt lõi.

Cùng với đó là tiếp tục tái cấu trúc theo mô hình hội tụ, đầu tư hạ tầng số, đẩy mạnh đào tạo lại đội ngũ, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Báo chí cũng cần sự hỗ trợ đồng bộ về chính sách, hạ tầng, dữ liệu và liên kết công nghệ, qua đó tạo nền tảng vững chắc để báo chí phát triển mạnh mẽ trong môi trường số.

Chuyển đổi số không phải là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển bền vững. Sự nghiệp làm báo hôm nay đòi hỏi người làm báo không chỉ giữ vững ngọn lửa cách mạng trong lòng, mà còn phải linh hoạt, sáng tạo, làm chủ công nghệ, dẫn dắt xu hướng, xứng đáng với vai trò là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa của Đảng và Nhân dân.