Xu hướng ngành năng lượng: Sự phân hóa rõ rệt giữa EU-Nga

Sự khác biệt trong xu hướng phát điện và khí thải sau xung đột Nga - Ukraine

Các xu hướng phát điện và khí thải đang ngày càng phân hóa giữa Liên minh Châu Âu (EU) và Nga, phản ánh khoảng cách ngày càng lớn trong việc sử dụng năng lượng giữa các nền kinh tế lớn của Châu Âu và Nga - quốc gia từng là nhà cung cấp năng lượng chính cho khu vực này.

Theo dữ liệu từ tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember, năm 2024, lần đầu tiên các nhà sản xuất điện ở Nga đã phát thải lượng CO2 từ việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch cao hơn tổng lượng CO2 từ tất cả các đối tác của EU.

Sự thay đổi này chủ yếu là kết quả của những cải cách lớn và bền vững trong hệ thống phát điện của EU trong ba năm qua, giúp EU giảm đáng kể sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu năng lượng để sản xuất điện.

Trong khi đó, lượng khí thải cao hơn của Nga cũng phản ánh sự phụ thuộc ngày càng tăng của Moscow vào nhiên liệu hóa thạch cho phát điện, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2024.

Các xu hướng phát điện và khí thải đang ngày càng phân hóa giữa EU và Nga. Ảnh minh họa

Sự khác biệt trong xu hướng phát điện này làm nổi bật sự phân hóa rõ rệt giữa các hệ thống năng lượng của EU và Nga kể từ khi xung đột Nga - Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022, dẫn đến các lệnh trừng phạt đối với Moscow và thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng tại Châu Âu.

Việc EU giảm phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng cũng cho thấy sức mạnh đàm phán của Nga đối với các quốc gia Châu Âu đã giảm mạnh so với trước đây, điều này có thể làm suy yếu vị thế của Nga trong các cuộc đàm phán hòa bình sắp tới.

Tóm tắt quá trình của sự thay đổi

Các nhà sản xuất điện của Nga đã thải ra 536 triệu tấn CO2 từ việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong năm 2024, trong khi các công ty điện của EU phát thải 520 triệu tấn CO2, theo dữ liệu từ Ember.

Trước khi diễn ra xung đột Nga - Ukraine, các công ty điện của EU thải ra nhiều CO2 từ nhiên liệu hóa thạch hơn Nga. Tuy nhiên, sự thay đổi trong xu hướng phát thải từ đó đến nay phản ánh những biến động lớn trong hệ thống phát điện của Châu Âu chỉ trong vòng ba năm qua.

Tổng lượng khí thải CO2 từ nhiên liệu hóa thạch của EU trong giai đoạn 2022-2024 đã giảm 31%, khi các lệnh trừng phạt đối với Nga sau xung đột Nga - Ukraine năm 2022 làm gián đoạn nguồn cung khí đốt trong khu vực và đẩy giá điện tăng mạnh.

Nguồn cung khí đốt thắt chặt và giá điện bán buôn tăng hơn gấp đôi trong năm 2022 so với mức trung bình của năm 2020-2021 đã buộc các công ty điện và các ngành sử dụng khí đốt công nghiệp ở Châu Âu phải cắt giảm sản lượng điện từ khí đốt.

Sản lượng điện từ khí đốt của các công ty điện của EU trong giai đoạn 2022-2024 đã giảm 19%, theo dữ liệu từ Ember, trong khi lượng khí đốt sử dụng trong ngành công nghiệp cũng giảm mạnh.

Các nhà sản xuất điện ở Châu Âu cũng đã cắt giảm 40% sản lượng điện từ than đá trong cùng thời gian, dẫn đến tổng sản lượng điện từ nhiên liệu hóa thạch giảm 27% kể từ năm 2022, xuống mức thấp nhất từ trước đến nay.

Trong cùng giai đoạn, các công ty điện và doanh nghiệp ở EU đã đầu tư mạnh mẽ vào sản xuất điện sạch và quá trình điện hóa trong sản xuất cũng như sử dụng năng lượng, qua đó giúp giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch một cách bền vững trong khu vực.

Sự khác biệt trong xu hướng sử dụng nhiên liệu hóa thạch

Trong khi các công ty điện và ngành công nghiệp EU đang giảm dần việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, các đối tác của họ ở Nga lại đang tăng cường sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Giữa năm 2022 và 2024, sản lượng điện từ khí đốt ở Nga tăng 2%, trong khi sản lượng điện từ than đá tăng 12% - cả hai đều đạt mức cao kỷ lục. Điều này dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong hệ thống năng lượng của cả Nga và EU.

Tại Nga, tỷ lệ điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch đã tăng từ 63% vào năm 2022 lên 64% vào năm 2024.

Trong khi đó, tại EU, tỷ lệ này đã giảm từ 39% vào năm 2022 xuống mức thấp kỷ lục 29% vào năm 2024.

Sự gia tăng công suất phát điện từ năng lượng tái tạo có thể tiếp tục dẫn đến sự sụt giảm về tỷ lệ sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại EU trong những năm tới.

Đồng thời, với vai trò là một nhà sản xuất lớn khí tự nhiên, than đá và dầu thô, Nga có thể sẽ phải tiêu thụ nhiều hơn những sản phẩm này trong nước nếu Châu Âu và các thị trường khác tiếp tục giảm mua.

Điều này có thể dẫn đến sự hình thành các hệ thống năng lượng hoàn toàn khác biệt, có thể làm giảm các mối quan hệ thương mại giữa Nga và EU, ngay cả khi một thỏa thuận hòa bình có thể được đàm phán trong những tháng tới.