Viên ngọc Shusha của Azerbaijan

Cái nôi của văn hóa Azerbaijan

Sáng ngày 18/7/2022, nhân chuyến thăm Việt Nam, Thứ trưởng Ngoại giao Azerbaijan Elnur Mammadov đã có một cuộc gặp mặt và chia sẻ với PV Ngày Nay về ý nghĩa đặc biệt của thành phố Shusha: “Shusha (Şuşa) là thủ đô văn hóa của Azerbaijan, và là viên ngọc trai của vùng Karabakh. Được thành lập từ 1752, thành phố Shusha đã trở thành ‘cái nôi’ của văn hóa nghệ thuật, tập trung nhiều nghệ sĩ, họa sĩ, nhà thơ của đất nước. Thành phố giữ một vị trí quan trọng trong trái tim người dân Azerbaijan.”

Từ những năm đầu thành lập cho đến năm 1992, Shusha đã luôn phát triển thịnh vượng và xinh đẹp. Shusha mang đến cho Azerbaijan nhiều cá tính nổi bật và những đóng góp cho lịch sử và văn hóa Azerbaijan. Có thể kể đến những cái tên nổi bật như nhà thơ, nghệ sĩ, nhà thiên văn học và hóa học Mir Mohsun Navvab, nhà viết kịch và nhà báo Najaf bey Vazirov, nhà viết kịch Abdurrahim bey Hagverdiyev, nhà từ thiện và nhà hoạt động nữ quyền Hamida Khanum Javanshir, nhà soạn nhạc Uzeyir Hajibeyov, nghệ sĩ violin Niyasi…

Thành phố cũng từng là một trong những trung tâm của ngành công nghiệp dệt thảm ở Azerbaijan, chuyên xuất khẩu những tấm thảm sản xuất trong nước ra thị trường toàn cầu vào nửa sau của thế kỷ XIX. Năm 1867, những người thợ dệt thảm của Shusha đã tham gia và giành được giải thưởng tại Paris.

Thứ trưởng Mammadov nhớ lại, bản thân ông mới chỉ là một cậu bé 11 tuổi vào năm Shusha bị chiếm đóng. Đến gần đây, khi các giao tranh, xung đột được bỏ lại trong quá khứ, ông mới có dịp ghé thăm “thủ đô văn hóa” của đất nước mình.

Vào ngày 10/11/2020, chiến tranh chính thức kết thúc khi một thỏa thuận ngừng bắn được ký kết bởi Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev, Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan và Tổng thống Nga Vladimir Putin, chấm dứt mọi hành động thù địch trong khu vực. Theo Thứ trưởng Mammadov, tại nhiều khu vực của vùng Karabakh, vô số di tích lịch sử gắn liền với Azerbaijain đã bị hư hại trong thời gian bị chiếm đóng, và Shusa cũng không phải ngoại lệ.

Tìm lại ánh hào quang đã mất

Khi Shusha trở lại quyền kiểm soát của Azerbaijan, các nhà chức trách bắt đầu triển khai nhiều hoạt động làm “sống lại” thành phố. Azerbaijan đang nỗ lực tái thiết Shusha và các di sản văn hóa đã chịu nhiều ảnh hưởng sau chiến tranh và bệnh dịch, nhằm khôi phục lại vẻ đẹp rực rỡ trước đây. Công tác chuẩn bị quy hoạch chung của Shusha được tập trung thực hiện, bao gồm dự án trùng tu tượng bán thân của đại thi hào Molla Panah Vagif và khu phức hợp bảo tàng - lăng mộ, mở cửa bảo tàng tư gia Bulbul và tượng của Uzeyir Hajibeyli, cũng như trùng tu các di tích lịch sử, tôn giáo và kiến trúc là một phần của khu phức hợp tại thủ đô văn hóa của Azerbaijan…

Tháng 1/2021, Tổng thống Cộng hòa Azerbaijan Ilham Aliyev ký lệnh tuyên bố thành phố Shusha là Thủ đô văn hóa của Azerbaijan. Một năm sau, Tổng thống Azerbaijan tuyên bố năm 2022 là Năm Shusha và “Kế hoạch Hành động cho Năm Shusha”, nhân dịp 270 năm thành lập.

Trong vòng một năm, các sự kiện quốc tế đã liên tục được diễn ra, bao gồm Liên hoan Âm nhạc Quốc tế Uzeyir Hajibayli vào tháng 9/2021, nơi tôn vinh cuộc đời và các tác phẩm của nhà soạn nhạc Uzeyir Hajibayli. Vào tháng 5/2022, Shusha đăng cai tổ chức Liên hoan Âm nhạc Quốc tế Kharibulbul. Đầu tháng 6/2022, Diễn đàn Baku toàn cầu tại Trung tâm Quốc tế Nizami Ganjavi, cùng sự tham gia của ​​400 khách mời đến từ 50 quốc gia tại thủ đô Baku, trong đó “Di sản văn hóa” là một chủ đề chính, và các đại biểu đã có một chuyến đến thăm thành phố Shusha. Diễn đàn Cựu sinh viên Đại học ADA 2022 trong hai này 18&19/6/2022, với sự tham dự của 200 sinh viên tốt nghiệp và khách mời đã cùng thảo luận về các chủ đề như “Tương lai bền vững trong các cơ hội kinh doanh, nông nghiệp, tài nguyên năng lượng và du lịch của Karabakh”.

Đề nghị UNESCO công nhận Shusha là Di sản Thế giới

Azerbaijan đã chính thức nộp đơn đề nghị đưa Shusha vào Danh sách Di sản Văn hóa Thế giới của UNESCO. Tại hội nghị quốc tế "Thúc đẩy chương trình nhân đạo sau xung đột: phát triển bền vững thông qua phục hồi môi trường văn hóa" được tổ chức tại Shusha, cựu Chủ tịch Ủy ban UNESCO Malta, ông Raymond Bondin nhận định rằng Shusha của Azerbaijan chính là một ứng cử viên sáng giá có thể lọt vào Danh sách Di sản Văn hóa Thế giới, nhờ yếu tố “cảnh quan, vẻ đẹp của thành phố cũng như tầm quan trọng to lớn đối với người dân Azerbaijan”.

Chuỗi sự kiện văn hóa, chính trị và học thuật liên quan đến Susha đang tạo ra một sức sống mới dựa trên những di sản đáng kinh ngạc của thành phố, cho thấy Shusha đang nhanh chóng hồi sinh và lấy lại vị thế của mình đầy đủ như trước. Trong kế hoạch, Azerbaijan sẽ mạnh mẽ quảng bá Shusha như một viên ngọc của nền văn hóa, kiến ​​trúc và quy hoạch đô thị phong phú hàng thế kỷ.