AI, blockchain và làn sóng số hóa: Doanh nghiệp Việt Nam phải làm gì để bắt kịp?

Bà Sita Zimpel - Giám đốc dự án ASAN SME, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức GIZ tại Việt Nam.

Phóng viên: Theo bà, xu hướng quan trọng nhất mà doanh nghiệp và người tiêu dùng đang đối mặt trong kỷ nguyên số hiện nay là gì?

Bà Sita Zimpel: Hiện nay, một trong những xu hướng quan trọng nhất là sự xuất hiện của nhiều kênh giao tiếp và công cụ giao dịch mới. Không chỉ còn giới hạn ở các nền tảng thương mại điện tử truyền thống, cả doanh nghiệp và người tiêu dùng đều tương tác qua mạng xã hội, marketing influencer, phát trực tiếp, và các công cụ số khác. Điều này mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức.

Người tiêu dùng cần nâng cao hiểu biết và cảnh giác để tránh rơi vào các hành vi kinh doanh phi đạo đức. Đồng thời, doanh nghiệp cũng phải thể hiện trách nhiệm, minh bạch và tuân thủ chuẩn mực đạo đức khi áp dụng các công cụ và kênh số mới, bao gồm cả những nền tảng sử dụng trí tuệ nhân tạo. Sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và đạo đức kinh doanh trở thành yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin và duy trì sự phát triển bền vững.

Phóng viên: Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách và chiến lược liên quan đến số hóa. Bà đánh giá thế nào về mức độ đồng bộ giữa các chính sách này và thực tiễn triển khai?

Bà Sita Zimpel: Tôi đánh giá rất cao nỗ lực của Chính phủ Việt Nam. Việt Nam là một trong những quốc gia tiên tiến trong khu vực ASEAN về xây dựng các chính sách, luật pháp, và chiến lược quản lý kinh tế số, bao gồm cả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Nhiều chính sách mới đã được ban hành liên quan đến an toàn sản phẩm, quảng cáo, bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định về thương mại điện tử.

Điều quan trọng là quá trình triển khai và thực thi chính sách cần sự thống nhất giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các bên liên quan. Các diễn đàn đối thoại giúp tất cả các bên hiểu và áp dụng luật pháp một cách đồng bộ. Tuy nhiên, thách thức vẫn nằm ở chi tiết thực thi. Việc giải thích, áp dụng đồng bộ và hỗ trợ bởi cơ chế hành chính, tư pháp là yếu tố quyết định để các chính sách có thể phát huy hiệu quả thực sự.

Phóng viên: Theo bà, doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đang gặp những thách thức gì trong quá trình chuyển đổi số?

Bà Sita Zimpel: Thách thức lớn nhất là sự biến động liên tục của công nghệ và khung pháp lý. Các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, phải luôn cập nhật thông tin để phân biệt hoạt động nào hợp pháp, hoạt động nào phi pháp hoặc phi đạo đức. Đây là nhiệm vụ khó khăn vì thông tin nhiều, quy định liên tục thay đổi, và nguồn lực của doanh nghiệp nhỏ thường hạn chế.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ, hiểu rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Một thách thức khác là khả năng áp dụng công nghệ mới vào hoạt động kinh doanh hàng ngày. Trong khi doanh nghiệp lớn có đủ nguồn lực và công nghệ để nâng cao hiệu quả vận hành, doanh nghiệp nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ, hiểu rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Sự thiếu thông tin và hướng dẫn chi tiết từ cơ quan quản lý khiến doanh nghiệp nhỏ dễ bị bỏ lại phía sau, đồng thời khó tận dụng tối đa cơ hội từ kinh tế số.

Phóng viên: Các công nghệ mới như AI, blockchain hay Internet vạn vật đang thay đổi mô hình kinh doanh toàn cầu. Vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị gì để không bị bỏ lại phía sau?

Bà Sita Zimpel: Điều quan trọng là nhìn vào mối quan hệ giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ. Các công ty Công nghệ thông tin lớn ở Việt Nam đã chuẩn bị đầy đủ công nghệ, nguồn lực và năng lực cạnh tranh để khai thác các cơ hội trong kinh tế số, cả ở thị trường trong nước lẫn quốc tế. Vấn đề là làm sao để các công nghệ này trở nên khả dụng và dễ tiếp cận với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa cần nâng cao nhận thức về các công nghệ mới, học cách áp dụng vào vận hành kinh doanh và hiểu rõ các rủi ro tiềm ẩn. Việc này không chỉ giúp họ khai thác cơ hội mà còn giảm thiểu nguy cơ pháp lý và kinh doanh. Hợp tác giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ trong chuyển giao công nghệ sẽ đóng vai trò then chốt, giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực và không bị bỏ lại phía sau.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng cần xây dựng văn hóa đổi mới liên tục và sẵn sàng thích ứng. Điều này bao gồm đào tạo nhân lực, cải tiến quy trình, và đầu tư vào hệ thống dữ liệu, bảo mật và phân tích thông tin để tận dụng tối đa sức mạnh của AI, blockchain và Internet vạn vật.

Phóng viên: Bà có khuyến nghị gì cho nhà hoạch định chính sách và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam để vừa khai thác tiềm năng kinh tế số, vừa đảm bảo phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội?

Bà Sita Zimpel: Trước hết, các nhà hoạch định chính sách cần quan tâm không chỉ khía cạnh công nghệ mà còn các nguyên tắc đạo đức và công bằng. Minh bạch, bao trùm, và trách nhiệm giải trình là những nguyên tắc quan trọng để nền kinh tế số phát triển bền vững. Những nguyên tắc này giúp đảm bảo rằng không doanh nghiệp hay người tiêu dùng nào bị bỏ lại phía sau, đồng thời quyền lợi của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng như người tiêu dùng được bảo vệ.

Khuyến nghị thứ hai là thúc đẩy tự giác tuân thủ từ phía doanh nghiệp. Với tốc độ phát triển nhanh của công nghệ, việc dựa hoàn toàn vào pháp luật là chưa đủ. Doanh nghiệp có thể áp dụng bộ quy tắc ứng xử, tự đánh giá và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn về đạo đức và pháp luật. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động hơn, giảm rủi ro và duy trì uy tín trên thị trường.

Ngoài ra, cần khuyến khích cơ chế hợp tác giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đào tạo và nâng cao năng lực. Sự phối hợp này sẽ giúp xây dựng một hệ sinh thái kinh tế số minh bạch, công bằng và bền vững. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức và năng lực của người tiêu dùng cũng rất quan trọng để tạo ra thị trường lành mạnh và phát triển cân bằng.

Cuối cùng, các sáng kiến tự nguyện như đánh giá tác động công nghệ, đào tạo về AI, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế số một cách bền vững và có trách nhiệm.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Bà về những trao đổi hết sức thiết thực!