Tôn vinh truyền thống văn hóa qua lễ "Tống cựu nghinh tân"

Đồng chí Vũ Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, bà Lê Thị Hồng Vân - Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, ông Jonathan Baker - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam cùng đông đảo các nhà khoa học, đại diện ngoại giao đoàn và khách quốc tế cùng các Sở, ngành thành phố đã đến dự chương trình vô cùng độc đáo, đặc sắc mang đậm dấu ấn truyền thống này.

Đồng chí Vũ Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cùng các vị đại biểu dự chương trình tái hiện nghi lễ đón Tết truyền thống tại Hoàng thành Thăng Long

Khơi nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc

Trong Hoàng cung Thăng Long xưa, vào dịp Tết đến Xuân về, những nghi lễ được tổ chức tôn nghiêm, trang trọng thể hiện sự hưng thịnh của quốc gia, sự bình an, no ấm cho Nhân dân. Các lễ trước Tết với ý nghĩa “Tống cựu nghinh Tân” - tiễn cái cũ đi để đón năm mới về, để góp phần tạo nên sức sống trường tồn cho các di sản văn hóa lịch sử truyền thống.

Nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, phát huy giá trị văn hóa cung đình của khu di sản Hoàng Thành Thăng Long, nhân dịp chào đón mùa xuân mới - xuân Ất Tỵ 2025, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chương trình trình diễn tái hiện nghi lễ “Tống cựu nghinh tân” nhằm tái hiện các nghi thức, phong tục dân gian và cung đình độc đáo.

Đồng chí Vũ Thu Hà tham gia nghi lễ dựng cây nêu (Ảnh: D.Khánh)

Phát biểu tại sự kiện, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội Nguyễn Thanh Quang cho biết đây là những hoạt động góp phần gìn giữ phong tục tập quán tốt đẹp của cha ông, khơi nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Để phát huy giá trị các nghi lễ Tết tiêu biểu của cung đình cũng như những phong tục Tết dân gian truyền thống, năm nay, bên cạnh các hoạt động truyền thống như dựng cây nêu, thả cá chép, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức tái hiện một số nghi lễ như: Lễ tiến lịch, lễ đổi gác theo hình thức sân khấu hóa.

Phát biểu tại sự kiện, PGS. TS Trần Đức Cường - Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết: Tết Nguyên đán là Lễ tiết truyền thống lớn nhất và thiêng liêng liêng nhất trong năm của dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, là lúc khép lại những việc đã trải qua trong năm cũ và chờ đón những điều tốt đẹp trong năm mới với biết bao niềm vui và hy vọng.

Cây nêu là biểu tượng của mùa xuân, mang những ý nghĩa tốt đẹp, phúc lành

Đây là một trong những lễ tiết có nhiều phong tục độc đáo và mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa của người Việt trên khắp lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt, tại mảnh đất kinh kỳ ngàn năm văn hiến, văn hóa tết Nguyên đán lại càng phong phú và đặc sắc, nơi đây là sự hội tụ và giao thoa giữa nền văn hóa cung đình và văn hóa dân gian truyền thống.

Tái hiện lễ tiến tịch xưa

Các nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" khép lại năm cũ và đón chào mùa xuân mới với mong ước an vui, sum vầy, bao gồm lễ cúng ông Công ông Táo, lễ phất thức, phong ấn, lễ tiến lịch, lễ tiến xuân ngưu, lễ dựng nêu...

Theo PGS. TS Trần Đức Cường đây là các nghi lễ truyền thống trong cung đình xưa, mở đầu cho chuỗi nghi lễ được nhà vua và triều đình thực hiện trong dịp Tết Nguyên đán, diễn ra từ cuối tháng Chạp đến rằm Tháng Giêng.

Lễ dựng cây nêu là nghi thức không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán tại Việt Nam. Cây nêu là biểu tượng của mùa xuân, mang những ý nghĩa tốt đẹp, phúc lành. Khi cây nêu được dựng lên trong Hoàng cung là lúc dân chúng cũng bắt đầu dựng nêu trước sân nhà mình.

Đồng chí Vũ Thu Hà và các đại biểu thả cá chép

Lễ tiến lịch và ban lịch thể hiện sự coi trọng của triều đình phong kiến đối với việc làm lịch cũng như quan tâm đến các hiện tượng thời tiết, khí hậu, ngày giờ tốt, vấn đề thiên thời địa lợi để phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt hàng ngày của triều đình và Nhân dân.

Lễ tiến xuân ngưu là một nghi lễ quan trọng được triều đình chuẩn bị công phu, tiến hành vào ngày Lập xuân với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi và cầu mong một mùa xuân no ấm, đủ đầy.

Lễ tết Chính đán là lễ thiết đại triều đầu tiên của triều đình diễn ra vào mồng Một Tết. Đây là một nghi lễ triều hội, là dịp nhà vua, hoàng tộc và trăm quan gặp gỡ nhau ngày đầu năm mới, cùng chúc tụng cho nhà vua trường thọ, Nhân dân ấm no yên vui. Các xứ trong cả nước dâng biểu mừng vua. Nhân dịp này nhà vua cũng ban yến, ban tiền thưởng xuân cho bách quan.

"Việc nghiên cứu, tái hiện nghi lễ cung đình ngày Tết cổ truyền tại Hoàng thành Thăng Long cần được phát huy, để khơi gợi những mạch nguồn văn hóa truyền thống, gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và đương đại, từ đó khích lệ sự quan tâm của du khách và các bạn trẻ đối với văn hóa truyền thống của dân tộc", PGS.TS Trần Đức Cường khẳng định.

Phát huy giá trị của di sản

Tại buổi lễ, ông Jonathan Baker bày tỏ niềm vinh dự khi được tham dự sự kiện ý nghĩa này trong năm thứ hai của nhiệm kỳ Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam.

Ông nhấn mạnh: "Lễ "Tống cựu nghinh tân" thực sự là một nét đẹp văn hoá truyền thống độc đáo của người Việt bởi lễ hội là khởi đầu một mùa Lễ hội Tết nguyên đán của Việt Nam, giúp thắt chặt hơn sự gắn kết với tổ tiên và nhắc chúng ta về những phong tục truyền thống chào năm mới".

Chương trình tái hiện nghi lễ trong không khí trang nghiêm và đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống

Ông cũng bày tỏ sự vui mừng khi Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 78 đã chính thức ghi nhận ngày Tết Nguyên đán là ngày lễ của Liên hợp quốc kể từ năm 2024. Trước đó, vào tháng 8/2023, Việt Nam và 11 quốc gia khác đã cùng đề nghị Liên hợp quốc ghi danh ngày Tết Nguyên đán. Kết quả này khẳng định sự cam kết chung của Liên hợp quốc với sự đa dạng và bao trùm của di sản văn hóa.

Đại diện UNESCO tại Việt Nam cũng khẳng định sẽ tiếp tục đồng hành cùng các cơ quan chức năng trong công tác gìn giữ và phát huy giá trị của các di sản, đề cao vai trò của văn hoá trong các chiến lược phát triển bền vững. Ông Jonathan Baker bày tỏ hy vọng Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long sẽ tiếp tục phát huy các sáng kiến này để giáo dục về di sản, gắn liền di sản với người dân và giúp cho thế hệ trẻ thêm yêu mến và trân trọng các giá trị truyền thống.

Bên cạnh đó, tại Hoàng thành Thăng Long sẽ diễn ra chuỗi hoạt động Tết từ ngày 20/1/2025 (21 tháng Chạp năm Giáp Thìn) đến ngày 6/2/2025 (mùng 9 tháng Giêng năm Ất Tỵ) với nhiều nội dung đặc sắc.

Điểm nhấn là không gian trưng bày "Tết xưa - Tết thời bao cấp", tái hiện một giai đoạn lịch sử đặc biệt của đất nước. Dù còn thiếu thốn về vật chất nhưng Tết thời bao cấp luôn đầy ắp tình người và thiêng liêng. Không gian trưng bày được chia thành ba khu vực: Gian hàng mậu dịch quốc doanh, gian hàng tranh - hoa - pháo Tết và không gian thờ cúng.

Đặc biệt, nghi lễ Khai xuân sẽ được tổ chức vào ngày Mùng 9 tháng Giêng với nghi thức dâng hương trang trọng, hướng về cội nguồn, tri ân công đức các bậc tiền đế và tôn vinh giá trị truyền thống của Thăng Long - Hà Nội.

Trong dịp Tết Nguyên đán, du khách còn có cơ hội thưởng thức các chương trình múa rối nước đặc sắc vào các ngày mùng 2, 3, 4 và mùng 5 Tết. Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội cũng được trang trí với nhiều không gian hoa, cây cảnh đặc sắc phục vụ khách tham quan.

Chương trình Tết Việt 2025 không chỉ là dịp để người dân và du khách tìm về cội nguồn văn hóa dân tộc mà còn là cơ hội để các thế hệ hôm nay được trải nghiệm, cảm nhận không khí Tết cổ truyền trong không gian di sản nghìn năm của Hoàng thành Thăng Long.