Tăng cường hiệu quả thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong kỷ nguyên số

Hoàn thiện khung pháp lý, yêu cầu cấp thiết của thực thi sở hữu trí tuệ

Sáng ngày 10/12, tại TP. Hồ Chí Minh diễn ra Hội thảo “Một số vấn đề trong thực thi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ”. Hội thảo do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Hội Sở hữu trí tuệ TP. Hồ Chí Minh (IPA HCMC) tổ chức.

Sự kiện thu hút gần 100 đại biểu là doanh nghiệp, luật sư, hội viên Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam (VIPA), đại diện cơ quan quản lý và chuyên gia quốc tế, tạo diễn đàn chuyên môn quan trọng về vấn đề bảo vệ tài sản trí tuệ trong bối cảnh kinh tế số.

Theo Ban tổ chức, việc hoàn thiện cơ chế thực thi quyền sở hữu trí tuệ đang trở thành yêu cầu cấp thiết trước thực trạng xâm phạm, làm giả, sao chép và lạm dụng nhãn hiệu diễn biến ngày càng tinh vi, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử. Nhiều doanh nghiệp mặc dù sở hữu sản phẩm chất lượng nhưng vẫn gặp khó trong cạnh tranh do thiếu kiến thức, thiếu công cụ và chưa có chiến lược bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ phù hợp. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của hành lang pháp lý cũng như các giải pháp thực thi sở hữu trí tuệ trong việc bảo vệ tài sản vô hình, yếu tố ngày càng có giá trị trong thời đại số.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Phạm Nghiêm Xuân Bắc, Chủ tịch VIPA, nhấn mạnh: Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành trụ cột quan trọng, mang tính quyết định đối với sự phát triển của đất nước.

Song song với việc thúc đẩy hoạt động sáng tạo, việc xây dựng, bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ là yếu tố quan trọng, nhằm vừa bảo vệ, vừa khai thác hiệu quả các tài sản trí tuệ.

Theo Chủ tịch VIPA, việc tạo dựng tài sản trí tuệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ phải được triển khai đồng bộ để bảo đảm môi trường pháp lý minh bạch, hiệu quả, thúc đẩy các hoạt động sáng tạo phát triển bền vững. Nhận thức rõ tầm quan trọng này, Nhà nước đã và đang tích cực hoàn thiện khung pháp luật, trong đó có việc sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ nhằm nâng cao hiệu quả bảo hộ và thực thi quyền trong thực tiễn.

Để mang đến cho doanh nghiệp bức tranh cập nhật nhất, Ban tổ chức đã mời các diễn giả là chuyên gia đầu ngành đến từ cơ quan quản lý, công ty luật, hiệp hội nghề nghiệp và doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Các diễn giả chia sẻ kinh nghiệm xây dựng tài sản sở hữu trí tuệ, quản trị thương hiệu, thực thi quyền và xu hướng bảo hộ trong thương mại toàn cầu. Qua đó, giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực tự bảo vệ tài sản trí tuệ của mình cả trong nước lẫn quốc tế.

Bàn thảo 6 chủ đề nóng về thực thi quyền sở hữu trí tuệ

Hội thảo diễn ra với 6 chủ đề trọng tâm, tập trung giải mã những vấn đề nổi bật trong thực thi sở hữu trí tuệ thời gian gần đây. Nội dung thảo luận gồm: Cập nhật tình hình thực thi quyền sở hữu trí tuệ và chống hàng giả trực tuyến; các điểm mới trong công tác chống hàng giả khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; phân biệt các loại quyền sở hữu trí tuệ và phương thức thực thi; chiến lược bảo vệ thương hiệu; thách thức mới từ thương mại trực tuyến; và hiệu quả của truy xuất nguồn gốc trong chống hàng giả.

Ở tham luận đầu tiên, ông Phan Minh Nhựt, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam (VACIP), đã trình bày tổng quan tình trạng hàng hóa giả mạo, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng.

Đồng thời, nêu rõ những khó khăn mà chủ thể quyền đang đối mặt như: khó kiểm soát gian lận trực tuyến, hạn chế trong phối hợp liên ngành, quy trình xử lý vi phạm kéo dài. Từ đó, ông Nhựt kiến nghị Nhà nước cần có cơ chế mạnh hơn trong quản lý nền tảng số và tăng cường trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử.

Tiếp theo, ông Nguyễn Đức Dũng, Trưởng phòng Thanh tra và Giải quyết khiếu nại (Cục Sở hữu trí tuệ), đã trình bày bức tranh toàn diện về quá trình sắp xếp lại bộ máy thực thi sở hữu trí tuệ theo biện pháp hành chính, bao gồm: Thanh tra Bộ, Thanh tra sở, Công an, Quản lý thị trường và Hải quan.

Ông Đức Dũng cho rằng, trong tương lai, khi pháp luật được sửa đổi, Cục Sở hữu trí tuệ sẽ trở thành cơ quan có thẩm quyền kiểm tra chuyên ngành đối với sở hữu công nghiệp. Đặc biệt, Sở Khoa học và Công nghệ và UBND cấp xã cũng sẽ được giao quyền kiểm tra chuyên ngành về sở hữu công nghiệp, tạo mạng lưới thực thi rộng hơn và hiệu quả hơn.

Một điểm mới quan trọng được chú ý là việc thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức tòa án nhân dân và Nghị quyết 81/2025/UBTVQH15. Theo đó, các vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại và hành chính liên quan đến sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ sẽ được xét xử bởi tòa án chuyên ngành, góp phần nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp và đảm bảo tính thống nhất trong phán quyết.

Kinh nghiệm quốc tế và lưu ý khi bảo vệ tài sản trí tuệ trên môi trường số

Trong ba chủ đề tiếp theo, các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ kiến thức về quản trị tài sản sở hữu trí tuệ theo từng đối tượng gồm sáng chế, nhãn hiệu, quyền tác giả, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu phi truyền thống và nhãn hiệu nổi tiếng. Các chuyên gia cũng phân tích vai trò của nhận diện thương mại (trade dress) và cách thức doanh nghiệp xây dựng giá trị dựa trên tài sản vô hình. Đặc biệt, thông qua câu chuyện bảo vệ thương hiệu của hai tập đoàn lớn là Ralph Lauren và Lego, các diễn giả chỉ ra các mô hình thành công và bài học thực tiễn cho doanh nghiệp Việt Nam.

Đáng chú ý, đại diện ba sàn thương mại điện tử lớn gồm Alibaba, Shopee và TikTok đã đưa ra những lưu ý quan trọng giúp chủ thể quyền bảo vệ tài sản sở hữu trí tuệ khi kinh doanh trực tuyến, từ quy trình thông báo, gỡ bỏ, xác minh vi phạm cho đến cơ chế phối hợp với các nền tảng.

Ở chủ đề cuối, ông Phạm Văn Thọ, Tổng giám đốc Công ty CP Công nghệ chống giả Việt Nam, giới thiệu giải pháp chống hàng giả bằng công nghệ truy xuất nguồn gốc, giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm và tăng tính minh bạch đối với người tiêu dùng. Theo ông Thọ, truy xuất nguồn gốc hiện là một trong những biện pháp hiệu quả nhất, vừa hỗ trợ quản lý chuỗi cung ứng, vừa hạn chế nguy cơ hàng hóa giả mạo xâm nhập thị trường.

Hội thảo khép lại với kỳ vọng tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế; chia sẻ kinh nghiệm xử lý vi phạm; hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến lược bảo vệ thương hiệu. Đồng thời thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.